İbadetlerin en kıymetlisi hangisidir? Osman Ünlü açıkladı!

Sual: En kıymetli ibadet hangisidir?
CEVAP
Bir şeyin kıymetli olması, hâle, zaman ve kişinin durumuna da bağlıdır. Onun için (En kıymetli amel şudur) diye kesin bir şey söylenemez.

Peygamber efendimiz, En kıymetli ameli, soranların hallerine ve içinde bulunulan şartlara göre bildirmiştir. Mesela yiyeceklerin bol bulunduğu; fakat suyun bulunmadığı yerde, susuzluktan yanan kimseye bir bardak su vermek, fırın dolusu ekmek vermekten daha makbul olur. Vahşi hayvanların veya düşmanların saldırısına veya tehlikeli bir hastalığa maruz kalan kimsenin ölümden kurtulmasına sebep olmak, ona yapılacak diğer iyiliklerden daha üstün olabilir. Aşağıdaki hadis-i şerifler, bu durum göz önüne alınarak değerlendirilmelidir.

Cihadın önemi
Bir kimseyi ebedi felaketten kurtarıp, sonsuz nimetlere kavuşmasına sebep olmak ise hepsinden daha kıymetlidir. Bu bakımdan İslamiyet’in başlangıcında amellerin en kıymetlisi cihad idi. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Müşriklere karşı, mal, can ve dilinizle cihad ediniz!) [Hakim]

(Cihadı terk eden millet, mutlaka genel bir belaya maruz kalır.) [Taberani]

(Cihad etmeden veya cihad etmeyi düşünmeden ölen, münafık olarak ölür.) [Müslim]

(En faziletli cihad, canı, malı ile müşriklerle mücadeledir.) [Nesai]

(Fi-sebilillah cihad edin, böyle cihad, Cennet kapılarını açmaktır. Cihad edenin sıkıntıları gider.) [Hakim]

(Allahü teâlâ, [savaş aleti olan] bir ok yüzünden üç kişiyi Cennete koyar. Oku yapanı, atmak için ona vereni ve Allah yolunda o oku atanı.) [Hatib]

(En üstün amel, cihaddır. En üstün cihad, farzları ifa etmektir.) [Taberani]

(En üstün cihad, nefsle yapılandır.) [İbni Neccar]

(En üstün cihad, zalim hükümdara söylenen hak sözdür.) [Beyheki]

Emr-i marufun kıymeti
Emr-i maruf cihaddan daha önemlidir. Hadis-i şerifte buyuruluyor ki:
(Bütün ibadetlere verilen sevap, Allah yolunda savaşa [cihada] verilen sevaba göre, deniz yanında bir damla su gibidir. Savaşın sevabı da, emr-i maruf ve nehy-i anilmünker sevabı yanında denize göre, bir damla su gibidir.) [Deylemi]

İbni Âbidin hazretleri ise, (Fıkıh âliminin müslümanlara sağladığı faydanın sevabı, cihad sevabından daha çoktur) buyurmaktadır. (Redd-ül Muhtar)

[Kur’an-ı kerime, hadis-i şeriflere ve akla uygun şeylere “Maruf”, bunlara uymayan şeylere de “Münker” denir. Müctehidlerin sözbirliği ile yasak edilen şeylere de “Münker” denir.]

Günümüzde en kıymetli amel, yayın yolu ile (Emr-i maruf) ve (Nehy-i münker) yapmaktır. Ehl-i sünnet itikadını yaymalı, gayrı müslimlere ve sapıklara gerekli cevap verilmelidir! Bu yol ile cihad edenler yardımda bulunanlar, cihad sevabına ortak olur. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Allah yolundaki bir mücahidi giydirip kuşatan veya onun çoluk çocuğunun ihtiyaçlarını gören harbe gitmiş gibi sevaba kavuşur.) [Hakim]

İlmin kıymeti
İslamiyet ilim dinidir. İlmin önemi büyüktür. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(İlim, öğrenmek amelden kıymetlidir.) [Hatib]

(İlim, İslam’ın hayatı, imanın direğidir.) [Ebuşşeyh]

(İlim, benim ve diğer Peygamberlerin mirasıdır. Bana mirasçı olan da, Cennette benimle beraber olur.) [Deylemi]

(En üstün ibadet, fıkıh öğrenmektir.) [Ebuşşeyh]

İbni Âbidin hazretleri de, (Fıkıh âliminin müslümanlara sağladığı faydanın sevabı, cihad sevabından daha çoktur) buyuruyor. (Redd-ül Muhtar)

Peygamber efendimiz, (En üstün amel, Allah’ı tanımaktır) buyurunca, (Ya Resulallah, biz amelden sorduk, siz ilimden bahsettiniz) dediler. Cevaben (İlimle yapılan az amel fayda verir, ilimsiz çok amel faydasızdır) buyurdu. (Deylemi)

(En üstün ihsan, hikmetli bir sözü öğrenip başkasına da öğretmektir.) [İbni Asakir]

(En üstün sadaka, ilim öğrenip öğretmektir.) [İbni Mace]

Namazın kıymeti
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(En kıymetli amel, vaktinin evvelinde kılınan namazdır.) [İ. Ahmed]

(Namaz, imanın direğidir.) [Deylemi]

(Allahü teâlâ buyurdu ki: “Namazlarını vaktinde doğru olarak eda eden kulumu, azap etmeden, hesap sormadan Cennete koyacağıma söz verdim”) [Hakim]

(En üstün amel, vaktinin başında kılınan namazdır.) [İ. Ahmed]

(Amellerin en iyisi gece herkes uykuda iken namaz kılmaktır.) [Berika]

(En üstün namaz, Cuma günü cemaatle kılınan sabah namazıdır.) [Beyheki]

(En üstün amel, namazdan sonra [mümin] ana babaya iyiliktir.) [Müslim]

(En üstün amel, namazdan sonra zekattır.) [Taberani]

(En üstün nafile namaz, teheccüd namazıdır.) [Müslim]

Tefekkürün kıymeti
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Allah’ın yarattıkları hakkında bir saat tefekkür etmek, bir gece ibadet etmekten daha kıymetlidir.) [Ebuşşeyh]

(Allah’ın azameti, Cennet ve Cehennem hakkında bir an tefekkür, bir geceyi ibadetle geçirmekten daha kıymetlidir.) [Ebuşşeyh]

(Bir saat tefekkür, bir sene ibadetten kıymetlidir.) [Kimya-i Saadet]

İhlasın kıymeti
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Allahü teâlâ, ancak ihlaslı amelleri kabul eder.) [Nesai]

(İhlaslı amel, az da olsa kâfi gelir.) [Dare Kutni]

(Dünyada yalnız Allah için ihlasla yapılan şeyler kıymetlidir.) [Berika]

(İbadetlerin en kıymetlisi, hubb-i fillah, buğd-i fillahtır.) [Ebu Davud] (Yani sevdiklerini yalnız Allah için sevmek, buğzettiklerine de yalnız Allah için buğzetmektir.)

Allah’ı anmanın kıymeti
Zikrin, yani Allahı anmanın önemi büyüktür. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Amellerin en kıymetlisi, en temizi, derecenizi en fazla yükselten, altın ve gümüş vermekten daha kıymetlisi Allah’ı anmaktır.) [Beyheki]

(Allah’ın azabından kurtulmak için, Allah’ı anmak kadar kıymetli amel yoktur.) [Taberani]

(En üstün amel, imandır. En üstün iman, Allah’ı hep yanında bilmektir.) [Taberani]

(En üstün amel, zikirdir, en üstün zikir ise La ilahe illallah demektir.) [Taberani]

(En üstün tesbih “Sübhânallahi velhamdülillâhi velâ ilâhe illallahü vallâhü ekber” dir.) [Müslim]

(Altın vermekten de üstün amel, Allah’ı anmaktır.) [Beyheki]

(En üstün amel, Allah’a hüsnü zandır.) [Begavi]

(Müminin en hayırlı zamanı, Allah’ı andığı zamandır.) [Deylemi]

(En hayırlı zikir, gizli yapılandır.) [Ahmed]

İyiliğin kıymeti
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Amellerin kıymetlisi, mümin kardeşini sevindirmek, onun borcunu ödemek veya ona yemek yedirmektir.) [İbni Adiy]

(En kıymetli amel, elinden ve dilinden kimsenin incinmemesidir.) [Taberani]

(Kim bir mümini ferahlandırır, sevindirirse, Allahü teâlâ onu kıyamette sevindirir.) [İbni Mübarek]

(En üstün amel, bir müminin aybını örtmek, borcunu ödemek, yemek yedirmek veya bir sıkıntısını gidermek suretiyle onu sevindirmektir.) [Taberani]

(En üstün amel, vermeyene vermek, zulmedeni affetmektir.) [Hakim]

(Amellerin en iyisi yemek yedirmektir) [Berika]

Diğer kıymetli ameller
Kıymetli amel çoktur. Bazılarını bildirelim. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Amellerin en hayırlısı, farzlardır, en kötüsü de bid’atlerdir.) [Beyheki]

(İbadetin kıymetlisi, zahmetli olanıdır.) [M. Felah]

(Amellerin kıymetlisi az da olsa devamlı yapılandır.) [Müslim]

(En üstün amel, helal kazançtır.) [İbni Lâl]

(Hac yolunda ölene, kıyamete kadar hac sevabı yazılır.) [Ebu Ya’la]

(Amellerin en iyisi selam vermeyi yaymaktır.) [Berika]

(En kıymetli amel, vaktinde kılınan namaz, sonra ana-babaya iyilik etmek, sonra da Allah yolunda cihaddır) [Berika]

(En üstün dua, af ve afiyet dilemektir.) [Tirmizi]

(En faziletli vakit, gecenin ikinci yarısıdır.) [Taberani]

(En üstün sadaka, sağlıklı, mala tamahı çok, zenginliği umup fakirlikten korkarken verilen sadakadır.) [Müslim]

(En üstün ibadet, duadır.) [Hakim]

(En üstün ibadet Kur’an okumaktır.) [İbni Kani]

(En üstün amel, sıkıntıya sabretmektir.) [Beyheki]

(En üstün amel, iyi niyetli olmaktır.) [Hakim]

(En üstün kazanç, el emeği ile kazanılandır.) [Ahmed]

(En iyi isim, Abdullah ve Abdurrahmandır.) [Müslim]

(En üstün söz, doğru olan sözdür.) [Buhari]

(En üstün yerler, camilerdir. En kötü yerler de, çarşı pazarlardır.) [Taberani]

(En üstün oruç, Davud’un orucudur. Bir gün tutar bir gün yerdi.) [Müslim]

(En üstün iman, kadere rızadır.) [Ebu Nuaym]

(En üstün huy, kimse zarar görmesin diye susmaktır.) [İbni Mübarek]

(En üstün amel, aç olan fakiri doyurmak, borcunu ödemek veya bir sıkıntısını gidermektir.) [Taberani]

(En üstün yemek, üstüne çok elin uzandığı yemektir.) [Taberani]

(En üstün söz, “Sübhanallahi ve bihamdihi” demektir.) [Müslim]

(En üstün ev, içinde yetime ikram edilen evdir.) [Beyheki]

(En iyi hazine saliha kadındır.) [Hakim]

(İşlerin en iyisi vasat [orta] olanıdır. Din ifrat ve tefrit arasındadır.) [Beyheki] (En iyi tedavilerden biri hacamattır.) [Ebu Davud]

En üstün Müslümanlar
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(İmanı en üstün olan; sabırlı, cömert ve hoşgörülü olandır.) [Deylemi]

(En üstün mümin, Allah’ı çok anandır.) [Tirmizi]

(En üstün mümin, fakir diye değer verilmeyendir.) [Deylemi]

(En üstün mümin, görülünce Allah’ın hatırlandığı kişidir.) [Hakim]

(En üstün mümin, orada değilken aranıp sorulmayan, orada iken de, itibar görmeyendir.) [E.Nuaym]

(En üstün müminler, dinleri uğruna yurdunu terk eden gariplerdir.) [İbni Mace]

(En üstün mümin, az yiyip bedeni hafif olandır.) [Deylemi]

(En üstün mümin, çoluk çocuğuna faydalı olandır.) [Taberani]

(En üstün mümin, herkesin elinden dilinden selamette olduğu kişidir.) [Müslim]

(En iyi mümin, ömrü uzun, ameli güzel olandır.) [Tirmizi]

(En iyi mümin, kadın ve kızlarına karşı en iyi davranandır.) [Beyheki]

(En iyi mümin, hayrı umulan, şerrinden emin olunandır.) [Tirmizi]

(En hayırlınız, Kur’anı öğrenen ve öğretendir.) [Buhari]

(En iyiniz, kendisiyle kolay uyum sağlanandır.) [Beyheki]

(En iyiniz, borcunu en güzel şekilde ödeyendir.) [Nesai]

(En iyiniz, hanımlara en iyi davranandır.) [Tirmizi]

(Müminlerin en iyisi, kanaat eden, en kötüsü de aç gözlü olandır.) [Kudai]

(Kadınların iyisi namusunu koruyan, şehveti fazla olsa da, gözü dışarıda olmayan, kocasına kanaat edendir.) [Deylemi]

(En hayırlınız, çoluk çocuğuna karşı en hayırlı olandır. Ben çoluk çocuğuma en hayırlı olanınızım. Kadınlara ancak şerefli kimseler değer verir, şerefsizler hor görür.) [İbni Asakir]

(Kadınların en iyisi, çok doğuran, kendisini kocasına sevdiren, onunla hoş geçinen ve uyum içinde olandır, en kötüsü de, açılıp saçılan, böbürlenendir.) [Beyheki]

(En hayırlınız, ahlakı en güzel olanlardır.) [Buhari]

(En hayırlınız, en cömert olandır.) [Ebu Ya’la]

(En hayırlınız yemek yedirendir.) [Hakim]

(İnsanların en iyisi, insanlara en çok faydası dokunandır.) [Dare Kutni]

(Hırsızların en kötüsü namazından çalandır. Rükudan, secdeden çalar.) [Tadil-i erkana riayet etmez]) [Taberani]

(İnsanların en kötüsü, iki yüzlü olandır.) [Buhari]

(İnsanların en kötüsü, şerrinden korkulduğu için yanına varılamayan kimsedir.) [Buhari]

(İnsanların en iyisi, geç kızan, tez yatışandır. En kötüsü de, tez kızan, geç yatışandır.) [Tirmizi]

(Âlimlerin en iyisi merhametli olandır.) [E.Nuaym]

(Herkes hata eder. Hata edenlerin en iyisi tevbe edendir.) [Tirmizi]

(En hayırlınız, dünyası için ahiretini, ahireti için dünyasını terk etmeyendir.) [Hatib]

Baki kalacak salih ameller
Sual: Kehf suresinin 46. âyetinde bildirilen Allah’ın sevdiği ve baki kalacak salih ameller nelerdir?
CEVAP
Bu âyette bildirilen salih ameller, namaz, hac, oruç ve diğer bütün iyi iş ve hareketlerdir. Bir de Sübhânallahi velhamdülillâhi velâ ilâhe illallahü vallâhü ekber tesbihidir. Bu en kıymetli tesbihlerden biridir.

Salih amellerden birkaçı:
1- Namaz. Bunun da en kıymetlisi vaktinde kılmaktır. Bunun da daha kıymetlisi vaktinin evvelinde, yani vakti girer girmez geciktirmeden kılmaktır. Herkes uyurken namaz kılmak da çok kıymetlidir. Beş vakit namaz, en kıymetli ibadettir. Hadis-i şerifte (Namaz dinin direğidir) buyuruldu. Direksiz bina ayakta duramadığı gibi, namazsız insanın İslam binasını ayakta tutması da çok zordur. Namazın terk edilmesi de çok büyük günahtır.

2- Hac. Haccın da kıymetli olanı, hacc-ı mebrurdur. Yani günah işlemeden, şartlarına uygun yapılan, kabul olan hacdır. Hadis-i şerifte (Suyun kirleri temizlediği gibi, hac da günahları temizler) buyuruldu. [Taberani]

3- Ana-babaya iyilik. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Allah indinde en faziletli amel, vaktinde kılınan namazdan sonra ana-babaya iyiliktir.) [Müslim]

4- Cihad. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(En kıymetli amel cihaddır.) [Taberani]

(İnsanların en üstünü, canı ve malı ile Allah yolunda cihad edendir.) [İ. Ahmed]

5- Emr-i maruf. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Bütün ibadetlere verilen sevap, Allah yolunda savaşa verilen sevaba göre, deniz yanında bir damla su gibidir. Savaşın sevabı da, emr-i maruf ve nehy-i anilmünker sevabı yanında denize göre, bir damla su gibidir.) [Deylemi]

6- Allahü teâlâyı zikretmek, anmak. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(İnsanın derecesini en fazla yükselten, en kıymetli amel, altın ve gümüş vermekten daha kıymetlisi Allah’ı anmaktır.) [Beyheki]

7- Az da olsa, devamlı yapılan amel kıymetlidir. (Müslim)
Bütün bu ibadetleri yapabilmek için ilim ve ihlas şarttır. Bunlarsız ibadetlerin hiç kıymeti olmaz. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(İlimsiz çok amelin kıymeti olmaz.) [Deylemi]

(Allahü teâlâ, ancak ihlas ile yapılan ameli kabul eder.) [Nesai]

İlim ve ihlasın gereği olarak da, Allah dostlarını sevmek, Allah düşmanlarını da sevmemek gerekir. Hadis-i şerifte, (İbadetlerin en kıymetlisi, hubb-ı fillah, buğd-i fillahtır) buyuruldu. Yani sevdiklerini yalnız Allah için sevmek, buğzettiklerine yalnız Allah rızası için buğzetmektir. (Ebu Davud)

Bütün bu ibadetlerin sahih ve kabul olması için, doğru itikada sahip olmak şarttır. Yani Ehl-i sünnet itikadında olmayanın hiçbir ameli kabul olmaz. Ehl-i sünnetten başkası bid’at ehlidir. Bid’at ehlinin ibadetleri kabul olmaz. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Allahü teâlâ, bid’at sahibinin namazını, orucunu, zekatını, haccını, umresini, cihadını, farz ve nafile hiçbir ibadetlerini kabul etmez. Yağdan kıl çıkar gibi, müslümanlıktan kolayca çıkar.) [İbni Mace]

İlim maldan hayırlıdır
Sual: En iyi ibadet nedir?
CEVAP
Her zaman doğru iman sahibi olmaya, farzları yapıp haramlardan kaçmaya, tevbe edip farz borçlarını ödemeye çalışmalıdır! Bunları doğru yapabilmek de, ancak ilimle mümkündür. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Gece bir müddet ilim öğrenmek, bütün gece ibadet etmekten sevaptır.) [R. Nasıhin]

(Sabah-akşam ilimle meşgul olmak, cihaddan efdaldir.) [Deylemi]

(İlmi bir mesele öğrenmek, yüz rekat [nafile] namazdan daha kıymetlidir.) [İbni Abdilber]

Hazret-i Ali buyurdu ki:
(İlim, maldan hayırlıdır. Çünkü malı sen korursun, fakat ilim seni korur.
Mal sarf etmekle azalır, ilim sarf etmekle çoğalır.)

Hazret-i İbni Abbas buyurdu ki:
(Hazret-i Süleyman; mal, ilim ve hükümdarlık arasında muhayyer bırakıldı. O ilmi tercih etti ve bu sayede diğer ikisine de malik oldu.)

İmam-ı Gazali hazretleri buyurdu ki:
İnsanın diğer mahlukattan üstünlüğü ilmi iledir, güç ve kuvvetiyle değildir. Çünkü deve insandan kuvvetlidir. İrilik bakımından da değildir. Çünkü fil insandan çok iridir. Cesaret bakımından da değildir. Çünkü aslan insandan cesurdur. Çok yemesiyle de değildir. Çünkü mandanın karnı, insanın midesinden daha büyüktür. Şu halde ilim çok üstün bir vasıftır.

Yemek ve içmekten kesilen hasta, ölmeye mahkum olduğu gibi, ilim ve hikmetten mahrum kalb de ölüme mahkumdur. O halde, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarını okuyup, dinimizi doğru olarak öğrenmeliyiz.

En büyük ibadet
Sual: En büyük ibadet nedir?
CEVAP
En büyük ibadet, Allahü teâlânın rızasına kavuşturan iştir. Onun için Allah’ın rızası hangi ibadetlerde ise, onu aramalı. Âlimlerimiz, Ankebut suresinin 45. âyetini delil getirerek, (En büyük ibadet namazdır) buyurmuşlardır. Allah’ın kullarına iyilik etmenin de büyük ibadet olduğu bildirilmiştir. Onların hidayetlerine vesile olup, Cehennemden kurtulmalarına sebep olmak elbette büyük ibadettir. Bunlar Allah’ın rızasına kavuşturan amellerdir. O hâlde insanların hidayetine sebep olmak için dinin yayılmasına çalışmak, yani dine hizmet etmek en büyük ibadet oluyor. Dine hizmet eden, Allah’ın yolunda cihad eden kimsedir, yani Allah’ın askeridir.

Kur’an, tesbih ve sadaka
Sual: Kur’an okumak, zikir çekmek, sadaka vermek ve nafile oruç tutmak gibi ibadetlerin hangisi daha sevabdır?
CEVAP
Kur’an-ı kerim okumak, daha sevabdır. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Namazda Kur’an okumak namaz dışında okumaktan daha faziletlidir. Namaz dışında Kur’an okumak, [Namazlardan sonra okunan] Sübhanallah, Elhamdülillah ve Allahü ekber söylemekten daha sevabdır. Bu tesbihleri söylemek, sadakadan, sadaka ise, nâfile oruçtan daha faziletlidir. Oruç ise Cehennem ateşine karşı kalkandır.) [Beyhekî]

Amellerin en kıymetlisi
Sual: Dinimizin bildirdiği ibadetlerden, amellerden en kıymetlisi, en efdali hangisidir?
Cevap: Peygamber Efendimiz, amellerin en kıymetlisi konusunda, sual soranların hâllerine uygun olarak, çeşitli cevaplar vermişlerdir. Yahut, zamana uygun olarak cevap vermişlerdir. Mesela, İslâmiyetin başlangıcında, amellerin en efdali, en kıymetlisi cihad idi. Zamanımızda da, amellerin en efdali, yazı ile, neşriyat ile, kâfirlere, mezhepsizlere cevap vermek, Ehl-i sünnet itikadını yaymaktır. Böyle cihad edenlere, para ile, mal ile, beden ile yardım edenler de bunların kazandıkları sevaplara ortak olurlar. Âyet-i kerimeler, hadîs-i şerifler, namazın, zekâttan, sadakadan daha kıymetli olduğunu gösteriyor. Fakat, ölüm hâlinde bulunana bir şey verip, ölümden kurtarmak, namaz kılmaktan daha kıymetli olmaktadır. Bu konu, çeşitli hadîs-i şeriflerde şöyle geçmektedir:
Abdüllah ibni Mes’ûd hazretleri, Allahü teâlânın en çok hangi ameli sevdiğini Resûlullah Efendimizden sordum cevaplarında;
(Vaktinde kılınan namaz) buyurdular. Bazı hadîs-i şeriflerde ise;
(Evvel vaktinde kılınan namazı çok sever) buyurulmuştur. Ondan sonra hangisini çok sever dedim.
(Anaya-babaya iyilik yapmayı) buyurdu. Bundan sonra da hangisini çok sever dedim.
(Allah yolunda cihad etmeyi) buyurdu. Başka bir hadîs-i şerifte;
(Amellerin en iyisi, yemek yedirmektir) buyuruldu. Bir başkasında;
(Selam vermeyi yaymaktır.) Bir başkasında ise;
(Gece, herkes uykuda iken namaz kılmaktır) buyurulmuştur. Başka bir hadîs-i şerifte;
(En kıymetli amel, elinden ve dilinden kimsenin incinmemesidir.) Bir hadîs-i şerifte de;
(En kıymetli amel, cihaddır) buyuruldu. Bir hadîs-i şerifte;
(En kıymetli amel, hacc-ı mebrûrdur.) Yani, hiç günah işlemeden yapılan hacdır buyuruldu.
(Allahü teâlâyı zikretmektir) ve (Devamlı olan ameldir) hadîs-i şerifleri de vardır.