Aşı yaptırmak orucu bozar mı? Diyanet bozmaz diyor ama, Aşı orucu bozar

İçinde bulunduğumuz Ramazan ayı münasebetiyle gündem oluşturan “Aşı Orucu Bozar mı?”, “Bozmaz mı?” sorusuna cevap aradık. Günümüzde bazı televizyon kanalları sayesinde ün yapan ünlü hocalar ile diyanet her kadar aşı orucu bozmaz deselerde aşının orucu bozduğu gerçeği ortaya çıktı. Şimdi bu sorunun cevabını bütün yönleriyle haberimizin detayında açıklıyoruz. Lütfen haberi okuyunuz ve sevdiklerinizin orucunu korumak için paylaşmayı ihmal etmeyiniz.
Sual: Aşı ve iğne olmak orucu bozar mı?
Cevap: Resul-i Ekrem, “Orucun bozulması, giren şeyden olur” buyurdu. Mülteka gibi bütün Hanefi fıkıh kitaplarında diyor ki: “Baştaki ve gövdedeki yaraya konulan mayi veya katı ilaç, beyne veya hazım (sindirim) yollarına sızarsa, yani sızdığı iyi bilinirse, oruç bozulur. Yalnız kaza lazım olur. Sızdığı iyi bilinmezse, ilaç katı ise ittifakla bozmaz. Sıvı ise, İmam-ı Azam’a göre bozar. İmameyn ise bozmaz dedi. Çünki onlar tabii menfezlerden, yani ağız, burun, kulak, ön ve arka gibi yaradılışta bulunan deliklerden girerse bozacağına kaildir. Sahih kavil, İmam-ı Azam’ın kavlidir.”
İğnenin orucu bozacağına kail olan Seadet-i Ebediyye kitabında diyor ki: “Merakı’l-felah şerhinde, Tahtavi, bunu güzel açıklıyor. Diyor ki: ‘Başta ve göğdedeki yaraya konulan ilacın, sıvı olsun, katı olsun, beyne ve hazm yoluna gittiği bilinirse, oruç bozulur. İçeri gittiği iyi bilinmezse, ilaç sıvı ise, İmam-ı azam bozulur dedi. İki imam ise, içeri gittiği iyi bilinmeyince bozulmaz dedi. İçeri sızdığı iyi bilinmeyen ilaç katı ise, üç imam da, bozulmaz dedi.’ Bundan anlaşılıyor ki, sızdığı iyi bilinen ilaç, katı da olsa, sıvı da olsa, üç imam da orucu bozar, buyurmuştur. Koldan, bacaktan, her yerden deri altına, adaleye iğne ile yapılan aşı, ilaç injeksiyonlarının orucu bozacağı, buradan anlaşılmaktadır.”
Ömer Nasuhi Bilmen diyor ki: “Oruçlunun kendi fi’liyle ağzından başka, vücudunun herhangi bir kısmından içine tamamen girdirilip gaip olan veya başkası tarafından girdirilip vücudun salahına sağlayan her hangi bir şey orucu bozar. Bu hususta içeriye giden şeye itibar olunur, gittiği mesleke (yola) bakılmaz. Binaenaleyh bir kimse tarafından kendi vücudunun herhangi bir uzvundan saplanıp içerisinde tamamen gaybolan şey, mesela bir odun veya demir parçası orucu bozar. Fakat böyle bir şeyin bir tarafı dışarıda kalmış bulunursa, orucunu bozmaz, kısmen içeriye sokulmuş olan bir süngü, bir odun parçası gibi. Kezalik: İçeriye veya dimağa kadar derin bulunan bir yaraya konulan yaş bir ilaç, içeriye veya dimağa kadar nüfuz edince, orucu bozar, kazayı icap eder. Bu mesele, Mebsut-i Serahsi’de beyan olunduğuna nazaran, İmam-ı Azam’a göredir. Bu esasa göre, Ramazan-ı şerifde gündüzün vücuda yapılan iğne de orucu bozup kazayı müstelzim olur. Çünkü bu, bir kere oruçlunun kendi rızası ile yapılmaktadır sonra da bu vücudun salahına elverişli bulunmakladır. İğne vasıtasıyle vücudda bir menfez açılıyor, ilaç tam içeriye akıtılmış bulunuyor. Artık ilacın bu suretle içeriye gitmesi, suyun mesamattan (derideki gözeneklerden) içeriye nüfuz etmesi gibi değildir. Binaenaleyh derhal hayati bir tehlike, bir zaruret melhuz olmayınca, iğneleri iftardan sonra yapmak gerekir. İhtiyata muvafık olan da budur. Hatta bir kavle göre, başkası tarafından sokulup vücudun içinde kaybolan bir demir parçası, mesela ok temireni bile bedenin salahına yardım etmediği halde yine orucu bozar. İmameyne gelince bu iki zata göre bir şey, hılkî bir meslekten (tabiî yoldan) içeriye gitmedikçe oruç bozulmaz. Çünkü oruç; “Hilkaten bir menfez, bir meslek (yol ve kanal) olan bir uzuvdan bir şeyi içeriye götürmemek suretiyle olan imsaktır.” Biz böyle bir imsak ile memuruz. Bu hususta ârizî olan bir mesleğe, bir menfeze itibar olunmaz. Binaenaleyh hariçteki bir yaraya konulan ilaç, cevfe kadar gitse de oruca zarar vermez. Vücudun cildini (derisini) yırtarak içeriye gidip gaybolan bir demir, bir kurşun parçası hakkında da hüküm böyledir. Bu halde iğne ile de orucun bozulmaması lazım gelir. Vaktile fetvahane-i âli tarafından da bu yolda fetva verilmiştir. Fakat her halde ihtiyata riayet edilmesi evlâdır.”
İlk bakışta Seadet-i Ebediyye kitabının, her zaman ahzu ehvat (ihtiyatlı olanı almak) prensibiyle hareket eden İmam-ı Azam kavlini esas aldığı anlaşılıyor ise de, mesele bundan ileridir. İmam-ı Azam ile İmameyn arasındaki ihtilafın sebebi nedir? Bu husus, Bedaiu’s-Sanâyi’de ve Fethü’l-Kadîr’de beyan olunmuştur: İmameyn’e göre gayrı tabiî menfezden giren ilacın hazm yollarına gitmesi şüphelidir. O yüzden şek ile fesada (orucun bozulmasına) cevaz verilmez. Ancak bugün için şırınga ile verilen ilaç ve aşının hazım yollarına gittiği bellidir. Şu halde mesele tabii menfezden girip girmemesi değil; ilacın hazma gidip gitmemesidir. Seadet-i Ebediyye kitabı meseleyi bu cihetten ele almıştır.
Hülasaten: Vücuda konan ve hazma gittiği iyi bilinen bir ilaç, ister tabii menfezden girsin, isterse deriden verilmiş olsun, isterse açık yaraya konulmuş olsun, orucu bozar. Şu halde mecbur olmadıkça oruçlu iken iğne, aşı olmamalı; bunu iftardan sonra yaptırmalıdır. İğne olmak mecburi ise, bu özürdür; oruç bozulur, kaza lazım gelir; günah olmaz. Dolayısıyla hastaların orucunu bozmaması maksadına matuf olarak iğnenin orucu bozmadığını söylemeye lüzum yoktur. Eğer iğnenin orucu bozmayacağı söylenirse, şu halde oruçtan beklenen maksat hâsıl olmaz. İnsanlar oruçlu iken serumu veya iğne şeklindeki mamayı bağlar, tok karnına oruç tutar. Şu halde iğnenin orucu bozmayacağına dair fetva, ayrıca orucun hakikatini yok etmeye yol açabileceğinden pek tehlikelidir. İbadetlerde İmam-ı Azam kavliyle amel edilmesi esastır. Sahih görüş de zaten onun kavlidir.
Sual: Diğer 3 mezhebde aşı olunca oruç bozulur mu?
Cevap: Şâfiî (Şîrâzî, el-Mühezzeb, 1/334) ve Hanbelî (İbn Kudâme, el-Muğnî, 103) mezheblerine göre aşı veya iğne olmak hilafsız orucu bozar. İmam Mâlik’in ise bu hususta görüşü bilinmiyor.
Sual: Şâfiî mezhebinde uyuşturucu iğne (enjeksiyon, şırınga) orucu bozar mı?
Cevap: Minhac’da diyor ki: “Oruçlunun, bir şeyin cevfe (karna) ulaşmasından sakınması gerekir. Bir veçhe göre içeriye giren maddenin dimağa, mideye veya bağırsağa ulaşması lazımdır. Mesane (idrar yolu) ile dimağa veya yemek sureti ile mideye ulaşan madde orucu bozar. Şırınga ile bağırsağa ulaşan madde, yaraya akıtılarak mideye ulaşan ilaç, yara gibi yerlerden dimağa ulaşan madde, orucu bozar.” Buradan anlaşılıyor ki, içeri gittiği iyi bilinen bir şey, tabiî menfezlerden girmese bile orucu bozar. Şu halde Şâfiîler de Hanefîler gibi, oruçlu iken mecbur kalmadıkça iğne vurdurmamalı veya iftardan sonra vurdurmalıdır.